
شاید اولین و فعلاً آخرین کتاب ویژهی بررسی شعر ایلام، همین کتاب یعنی «لیسک زهرین» تالیف آقای محمدجلیل بهادری باشد. چاپ اول این کتاب در سال ۱۳۸۵ اتفاق افتاد و در آن زمان، این اتفاق، اتفاقی مهم محسوب میشد. اینک چاپ دوم با ویرایشی نو پیش روی ماست. ...
شاید اولین و فعلاً آخرین کتاب ویژهی بررسی شعر ایلام، همین کتاب یعنی «لیسک زهرین» تالیف آقای محمدجلیل بهادری باشد. چاپ اول این کتاب در سال ۱۳۸۵ اتفاق افتاد و در آن زمان، این اتفاق، اتفاقی مهم محسوب میشد. اینک چاپ دوم با ویرایشی نو پیش روی ماست. علاوه بر مقدمه و مقدمات کتاب، سه فصل: ویژگیهای زبانی، ویژگیهای ادبی و ویژگیهای فکری و درونمایهی شعر کردی، اجزای این کتاب را تشکیل میدهند. در بخش مقدمات، تقریظهایی از اساتید بزرگ ادبیات و زبانشناسی، زینتبخش آن است و در ادامه به اختصار، اشارتی شده است به زندگینامهیِ اشهرِ شعرای ایلام.
در فصل اول، که بسیار مختصر ارائه شده، سعی در بیان ویژگیهای زبانی شعر کردی شاعران ایلام بوده، اما به نظر میرسد مولف خود نیز چشمانداز روشنی از این موضوع نداشته و لذا ضمن بیاناتی کلی در باب زبان شعری در چهار صفحه آن را به پایان برده است و شاید لازم بود این فصل حذف میشد و یا در دل فصل دوم جای میگرفت. فصل دوم، به شیوهی آشنای قدمایی و البته با دقت و ظرافت مثالزدنی، آرایههای و صنایع بلاغی در شعر شعرای ایلام، کاویده شده و نمونههای خوبی از شعر شعرای ایلام، برای بیان مفاهیم مورد نظر آورده شده است. در فصل سوم، مهمترین موضوعات و درونمایههای شعر کردی ایلام مورد بررسی و ژرفکاوی قرار گرفته و الحق مولف ارجمند در این فصل خوب کار کرده و سربلند بیرون آمده است و گاه نگاه انتقادی خود را نیز متوجه اشعار و آثار مورد بحث میکند، هرچند اغلب اوقات، با نگاهی مهربان و شیفتهوار به آنها مینگرد و این از سر عرق و ارادتی است که به شعر و شاعران ایلام دارد.
اما نکتهی بسیار ارزشمند در این کتاب، آن است که در ویراست دوم، کتابش را روزآمد کرده و شاعران جوان و نوشکفته را نیز محور بحث و پژوهش خود قرار داده و از آنها نمونههای خوبی آورده است.
باری، چنانکه در آغاز سخن گفتم، تنها کتاب تخصصی در مورد تاریخ ادبیات و نیز نقد و بررسی شعر کردی ایلام، همین کتاب است و اگر کسی بخواهد با شعر کردی ایلام آشنا شود، ناگزیر است این کتاب را بخواند و بیشک استفادهی عام این کتاب بسیار است و باید به آقای محمدجلیل بهادری، دوست دیرینه و فرهیختهام بابت رنجهای بسیاری که کشیده، و کوشش بیاندازهای که برای خدمت به زبان مادری و شعر بالندهی کردی ایلام، مبذول داشته تبریکها گفت و سپاسها داشت.
برای چاپ بعدی این کتاب پیشنهادهایی دارم که شاید، به درد بخورد:
یک، اینکه، یک مورد اشتباه فاحش رسمالخط کردی در این کتاب دیده میشود و آن استفادهی بسیار نابجای حرف «ۆ» به جای واج «ۊ» است، و متاسفانه استفادهی عامدانه یا غیر عامدانه از این حرف به جای واج مذکور در متون مکتوب ایلام، باعث شده که بسیاری از متون مکتوب کردی، درست و دقیق نباشند، چرا که حرف «ۆ» در رسمالخط کردی نشانگر واج مشخصی است، و به هیچوجه نمیتوان جای واج «ۊ» را بگیرد. اوایل، بعضی به خاطر عدم وجود این حرف در فونتهای کردی، به این شیوهی نازیبا روی آوردند، اما اینک خوشبختانه فونتهای کردی و غیر کردی متعددی برای نوشتن حرف «ۊ» در دسترس است و همه، از جمله شاعران و نویسندگان کرمانشاه و خانقین و دیگر کردهای جنوبی عراق، همه از این علامت استفاده میکنند. متاسفانه این اشتباه در کل این کتاب تکرار شده که امید است در ویراست بعدی اصلاح شود.
دو: همانطور که گفتم فصل نخست کتاب، زاید مینماید و بهتر است حذف شود، یا تفسیر و تعبیر روشنی از آن در ذهن مولف کتاب ترسیم گردد.
سه: من فکر میکنم، گرایش این کتاب بیش از آنکه به سوی نقد و تحلیل شعر ایلام باشد، به سوی تاریخ ادبیات است و شاید اگر این کتاب چنان سیری را در پیش بگیرد، موفقتر خواهد بود، به این معنا که زندگی و شعر شاعران ایلام، به ترتیب تاریخی، از آغاز تا اکنون مورد بحث قرار گیرد و ضمن بحث از آن شاعران، به زبان و درونمایه و دیگر خصایص شعریشان اشاره شود.
و چهار، اینکه قلم اشعار کُردی، زیبا نیست و نیز خیلی ریز است که میتواند به راحتی در چاپ بعدی اصلاح گردد.
برای مولف محترم کتاب، آرزوی توفیق بیشتر دارم و کوششها و خدمات ایشان را ارج مینهم و امید است این کتاب چنانکه شایستهی آن است مورد توجه و عنایت قرار بگیرد.